کد مطلب:31607 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:12

گنجینه پرسمان » اعتقادات

لطفاً روش صحيح محاسبة اعمال در پايان روز را بيان كنيد و بگوييد اگر كسي به طور سهوي يا عمدي، اين كار را نكند، در جهان آخرت، چه مشكلات و مجازاتي خواهد داشت؟

قرآن كريم در اين باره ميفرمايد: آن چه در تمام آسمانها و زمين است، از آن خداست; اگر آن چه در درون خود داريد، آشكار سازيد يا پنهان داريد، خداوند به حساب آن ميرسد; پس هر كه را خواهد ببخشد و هر كه را خواهد عذاب كند و خداوند بر هر كاري توانا است.

در آيات و روايات، دربارة تفكر، تأكيد بسيار شده است: قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الاْ ?َعْمَيَ وَالْبَصِيرُ أَفَلاَتَتَفَكَّرُونَ ;(انعام،50) بگو: آيا نابينا و بينا مساويند! پس چرا نميانديشيد؟; أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنسَوْنَ أَنفُسَكُمْ وَ أَنتُمْ تَتْلُونَ الْكِتَـَبَ أَفَلاَتَعْقِلُونَ ; (بقره،44) آيا مردم را به نيكي دعوت ميكنيد، اما خودتان را فراموش مينماييد; با اين كه شما كتاب ]آسماني[ را ميخوانيد! آيا نميانديشيد؟! امام عليميفرمايد: برترين عبادت، انديشيدن است.(ميزان الحكمة، محمد محمدي ري شهري، ج 7، ص 3423، دار الحديث.)

به يقين، يكي از مسائلي كه شايسته است انسان دربارة آن فكر كند، انديشه دربارة اعمال، عاقبت و حساب رسي خود است. اين مهم، در هر وقت انجام شود، خوب است; در هر ساعت از شب و روز، به ويژه پس از نماز يا به هنگام خواب دربارة خود و گذشتة خود فكر و حساب و كتاب كند و براي آينده نيز نتيجهگيري نموده و تصميم بگيرد. امام عليدر اين باره ميفرمايد: انسان، وقتي شب را به صبح و سپس روز را به شب ميرساند به سراغ نفس خويش رود و بگويد: اي نفس! امروز را گذراندي و ديگر هرگز بر نميگردد; خداوند از تو خواهد پرسيد كه آن را چگونه سپري كردي؟ در آن روز چه كردي؟ آيا خدا را ياد كردي يا سپاس و ستايش گفتي؟ آيا حق برادر مؤمني را پرداختي؟ آيا بار غمي از دل او برداشتي؟ آيا در نبودِ او از زن و فرزندانش نگه داري كردي؟ آيا وقتي درگذشت، به بازماندگان او رسيدگي كردي؟ آيا با استفاده از مقام و موقعيت، از غيبت برادر مؤمني جلوگيري كردي؟ آيا مسلماني را ياري رساندي؟ چه كاري براي او كردهاي؟ آن گاه كارهايي كه كرده است بر ميشمرد، اگر كار خيري از وي سرزده باشد، خدا را سپاس ميگويد و به شكرانة توفيقي كه به وي عنايت كرده خدا را به بزرگي ياد كند و اگر ديد گناهي يا تقصيري از او سرزده است، از خداي عزوجل آمرزش بخواهد و تصميم بگيرد كه ديگر آن را تكرار نكند.(ميزان الحكمة، محمد محمدي ري شهري، ج 3، ص 1167، دار الحديث.)

علماي اخلاق، براي سير و سلوك و تهذيب نفس، مراحلي را بيان كردهاند كه برخي از آنها عبارت است از: 1. معرفت; 2. علم و آگاهي; 3. توبه; 4. مشارطه; ]عهد بستن با خود كه هرگز بر گِرد گناه نگردد و از سرماية عمر استفاده نموده، در مسير اخلاق حركت نمايد[; 5. مراقبه; 6. محاسبه ]يعني در پايان مدت مشخصي چون هفته، ماه يا هر روز به حساب كارهاي خويش بپردازد و مانند يك تاجر، ضرر و سود خود را حساب نمايد; اگر عمل زشتي از او سر زده، توبه كند و اگر عمل خيري صادر شده، شكرگزاري نمايد[; 7. معاقبه ] يعني بر عمل زشت خود خويشتن را ملامت كرده، تصميم بگيرد كه آنها را جبران نمايد[; همان گونه كه ميدانيد محاسبه، يكي از مراحل سير و سلوك است.(ر.ك: اخلاق در قرآن، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 1، ص 217 ـ 260، مدرسة الامام علي.)

در پايان شايان ياد است، محاسبه نكردن اعمال در پايان هر روز، چه از روي عمد يا سهو، اگر چه حكم فقهي از قبيل حرمت و يا كراهت، ندارد، اما غفلت از آن ممكن است مشكلاتي مانند گناه، آلودگي، دوري از معنويات، مشغول شدن به تعلقهاي دنيايي و فراموشي آخرت و... را در پي داشته باشد كه در دنيا و آخرت، ضررها و مجازاتي را براي انسان، به بار ميآورد.